تأثیر ضبط و مهار قلب بر تهذیب نفس از منظر کتاب و سنت

تهذیب نفس یکی از مهم ترین اموری است که در اسلام بر آن تأکید فراوانی شده و از ابعاد گوناگونی موردبحث و بررسی قرارگرفته است. یکی از مهم ترین ابعاد آن که در این پایان نامه بدان اهتمام ورزیده شده است، ضبط و مهار قلب است. مسئله ای که موفقیت در آن تأثیر بسزایی در کنترل اعضا و جوارح و دوری از گناه و پیراستگی از رذایل نفسانی دارد. به نظر می رسد درصد بالایی از رفتارهای انسان ازآنچه شیطان بر قلب او وارد می کند، برآمده و سرچشمه می گیرد. ازاین رو اگر انسان بر واردات قلبی خود کنترل داشته باشد دل بستگی و عواطف خود را سامان بخشد در جهت اصلاح رفتارهای خویش از توان بالایی برخوردار خواهد شد و به دنبال اصلاح رفتار، فضایل اخلاقی بیشتری در خود ایجاد کرده و در تهذیب نفس توفیق خواهد یافت. بدیهی است عدم تسلط بر واردات قلبی، می تواند زمینه ریشه دواندن رذایل اخلاقی را در وجود انسان فراهم آورد. در این نوشتار با استناد به آیات و روایات به دنبال شناخت قلب هستیم. اعتقاد بر این است که شیطان می تواند در این واردات قلبی انسان نفوذ کند و دل بستگی ها و عواطف او را مطابق آنچه خود می خواهد شکل دهد، اما با شناختن راه های نفوذ شیطان و وساوس شیطانی و شناخت آسیب ها و امراض قلبی امکان کنترل واردات قلبی فراهم می آید و راه ورود افکار نورانی و صفات پسندیده و الهامات ربانی هموار خواهد گردید. به نظر می رسد برای ضبط و مهار قلب و ساماندهی احساسات و گرایش های ارتباطی انسان باخدا هست.